Overgave – vanuit de voeten open gaan door je kruin heen, levenskunst in het ontspannen van de angst voor het sterven
De laatste oefening is de bekroning van de voorafgaande. Het is beslist nodig de vorige oefeningen je eigen gemaakt te hebben om deze oefening te doen. In de vorige twee meditatieve oefeningen verdiepten we het gevoel deel te zijn van een groter geheel: de natuur, de mensheid. Dit versterkt ook ons besef dat we opgenomen zijn in de grote ritmen van de natuur, de (ka)dans van het leven: dag – nacht, zomer – winter, komen en gaan, geboren worden en sterven.
Het is een diep instinct in ons om ons vast te klampen aan het leven en het sterven, zelfs de gedachte eraan, ver van ons te houden. Deze hang aan het leven en angst voor het sterven is de diepste spanning in onze psyche, onze ‘ziel’. Onze hele cultuur is eigenlijk van deze spanning doortrokken. In het Tibetaanse Boeddhisme bestaat een oude traditie om al vroeg in het leven de angst voor de dood te verminderen door de ziel te laten wennen aan die andere pool van het leven: het sterven. Het is daarbij absoluut niet de bedoeling om daar gedeprimeerd van te worden. Door de angst voor het sterven minder te laten worden ontstaat juist meer aandacht voor het leven hier en nu en elk moment daarvan te waarderen en te genieten. Het is een stimulans om ‘een beter mens’ te worden: warmhartig, minder egocentrisch, meer liefdevol. Ook in het christelijke westen bestond de traditie van het ‘memento mori’: gedenk te sterven. Ondanks de negatieve, soms angstaanjagende beelden waarmee dit gedenken onder de aandacht werd gebracht zat er hetzelfde positieve element in als bij de Tibetanen. Leef het leven, tot en met je laatste dag, maar vooral deze dag zó dat hij waardevol en zinvol is. Het is jammer dat het ‘memento mori’ in de loop der geschiedenis meer doodsangst opriep dan levenskunst.
De bedoeling van deze oefening is om te inspireren tot levenskunst door de angst voor het ‘grote onbekende’, de dood geleidelijk aan te verminderen. Het trekt de lijn van de vorige oefeningen verder door: van ontspannen naar overgave, van vasthouden naar loslaten, van opgesloten zijn in jezelf naar deel zijn van een groter geheel. Ook in het sterven ben je, misschien wel meer dan ooit, deel van een groter geheel. Dit kun je heel materieel zien – alle moleculen van ons lichaam worden weer opgenomen in de schoot van moeder aarde. Je kunt het ook spiritueel zien – opgaan in het Licht of thuiskomen bij God. Hierin wil ik niet tussen beide komen. Hierin kiest ieder het perspectief dat past bij zijn levensbeschouwing.
